Turizm Sektörüne akademisyen, yazar olarak hizmet veren, Türk turizmine yön veren STK’larda ve projelerde yer alan, yazdığı 14 kitap ile sektörün gelişimine önemli katkılarda bulunan Prof. Dr. Ayhan GÖKDENİZ, gelecekte Turizmin önemli Destinasyonları arasında yerini alması beklenen Zonguldak’ı Hotel Gazetesi okurları için A’dan Z’ye inceledi.
GİRİŞ
Zonguldak, Batı Karadeniz Bölgesi’nde, Karadeniz’e batı ve kuzeyden kıyısı olan bir ildir. 3.481 km2’lik yüzölçümüyle Türkiye topraklarının binde altısını kaplar. Zonguldak ismi Fransızca “zone” ve Türkçe “Göldağı” sözcüklerinin birleşimiyle oluşmuştur. Zonguldak ve civarındaki kömür ocakları ilk kez Fransızlar tarafından işletilmiştir. Bu dönemde Fransızlar, kömür havzasını belirtmek için bölgede rakımı en yüksek yer olan Göldağı’nı seçmiş ve başına “alan, bölge” anlamına gelen “zone” sözcüğü eklemiştir. “Zone Göldağı” sözü halk arasında zamanla “Zonguldak” halini almıştır. Bölgedeki önemli sanayii tesislerinin başında “Türkiye Taşkömürü Kurumu” yer almaktadır. 1830-1848 yılları arasındaki arama ve işletmecilik faaliyetleri hakkında çok ayrıntılı bilgi olmamakla birlikte; 1843 yılına ait resmi belgelerde, Ereğli ve Amasra‘da üretilen vapur kömürünün İstanbul‘da pazarlamasından ve gerekli düzenlemelerin yapılmasından sonra devlet hazinesine sağlayacağı katkıdan söz edilmektedir. 1848’de yapılan inceleme ve düzenlemelerle, Ereğli ve Amasra arasında taşkömürü bulunan yerler saptanarak havza sınırları ilk kez tanımlanmıştır. I. Dünya Savaşı’ndan sonra 1919 yılında Fransız şirketlerinin haklarını korumak bahanesiyle Fransız askerleri önce Zonguldak’ı, ardından da Karadeniz Ereğli’yi işgal etmiştir; ancak Zonguldak ve çevresindeki Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerine bağlı güçlerin karşı koymasıyla tehlikeye düşmüşler ve 21 Haziran 1920’de de bölgeyi terk etmişlerdir. (https://tr.wikipedia.org/wiki/Zonguldak ). 2019 yılına göre; Zonguldak nüfusu, 596.053‘dir.
Zonguldak Turizmi Durum Analizi
Zonguldak’ta; 1 beş yıldızlı, 2 dört yıldızlı, 4 üç yıldızlı, 3 iki yıldızlı, 1 tek yıldızlı ve 1 adet de pansiyon olmak üzere toplam 12 konaklama işletmesi vardır. Turizm işletme belgeli toplam 719 oda, 1438 yatak vardır. Kültür ve Turizm Bakanlığı istatistiklerine göre; bu sayı 43 tesis, 3.226 yataktır (https://yigm.ktb.gov.tr/Eklenti/69320,turizmistatistikleri2019-4pdf.pdf?0). Zonguldak’ta, aynı bakanlık istatistiklerine göre; “çevreye duyarlı konaklama tesis” sayısı sadece 1 adettir. (204 oda 418 yatak (Dedeman).
Zonguldak’ta 15 adet A grubu seyahat acentası vardır. 5’i Ereğli, 1’i Kilimli ve 9’u Zonguldak merkezdedir. Turizm işletme belgeli yiyecek-içecek işletme sayısı 5’dir. (https://zonguldak.ktb.gov.tr/TR-92809/turizm-aktiviteleri.html)
Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2019 yılı Turizm İstatistikleri bültenine göre; Zonguldak’a gelen yabancı sayısı 12.080, yerli ise 109.273 kişidir. Yapılan gecelemelerde yabancıların sayısı 13.784, yerlilerin ise; 178.645’dir. Ortalama kalış süresi yabancılarda 1.14 gece, yerlilerde ise; 1.63 gecedir. Konaklama işletmelerinin ortalama doluluk oranı yabancılarda % 2.38, yerlilerde ise; % 30.90’dur. (https://yigm.ktb.gov.tr/TR-201120/konaklama-istatistikleri.html)
Zonguldak Destinasyonunun Ulaşılabilirliği
Zonguldak, ana karayolu güzergahları üzerinde değildir. İstanbul yönünden gelenler Düzce sapağından girip, kara ile denizin birleştiği kıyı şeridini izleyerek; Ankara yönünden gelenler ise; Yeniçağa (Bolu- Gerede arası) yol ayrımından başlamak üzere bir orman denizinden geçerek yöreye ulaşabilirler. (www.zonguldak.gov.tr)
Zonguldak’a havayolu ulaşımı da vardır. 2003 yılından başlayarak özenle yürütülen çalışmalar sonucunda 2007 yılı itibariyle Çaycuma havaalanının tüm teknik problemleri ortadan kaldırılarak hizmete hazır hale getirilmiş ve havaalanı Uluslararası NOTAM sistemine dahil edilerek hava trafiğine açılmıştır. Havaalanı 2007 yılı sonunda İçişleri Bakanlığınca hava hudut kapısı haline getirilmiştir.
Zonguldak Destinasyonunun Çekicilikleri
Zonguldak destinasyonun kendine özgü doğal, tarihi ve kültürel çekicilikleri vardır. Bunlara sırayla bakmakta fayda vardır;
Doğal Çekicilikleri
-Filyos Vadisi Projesi; ilk olarak Osmanlı padişahı II. Abdülhamid döneminde dile getirilen Filyos Vadisi‘nde demir-çelik fabrikaları ve liman projelerini içeren ve Batı Karadeniz Bölgesi’nin kurtuluşu olarak lanse edilen “Filyos Vadisi Projesi” için müracaat eden 21 firmaya yer tahsisleri 2008 yılının Mart ayının ilk haftasında yapılmış ve projenin hayata geçirilmesi için gerekli çalışmalara başlanmıştır: Bölgede ekonomik kalkınmayı tetikleyecek, bölgenin ulusal ve uluslararası düzeyde tanınmasını ve yatırım çekmesini sağlayacak en önemli projedir.
-Osmanlı çileği; Karadeniz Ereğli’ye özgü Osmanlı çileği, kralların yiyeceği ve içeceği olarak da adlandırılır. İlk olarak 1920’li yıllarda Karadeniz Ereğli’de ekimine başlanmıştır. İstanbul bölgesinden bu yıllarda Karadeniz Ereğli’ye getirilen çilek, yerli kültür olan diğer çilek ile etkileşim sürecine girmiş ve ortaya Osmanlı çileği denen nazik ve aromalı bir çilek çıkmıştır. 1960’lı yıllarda Karadeniz Ereğli’de Osmanlı çileği üretimi had safhaya ulaşmış ve ülke genelinde adını duyurmuştur. Bugün Karadeniz Ereğli’de halen 500’ü aşkın aile Osmanlı çileği üretiminden geçimini sağlamaktadır.
-Gümeli Tabiat Parkı; Zonguldak ili, Alaplı ilçesi Gümeli Ormanları içerisinde, taşıdığı tabii kaynak değerleri sebebi ile 2550 dekarlık alan 11 Mart 2008 tarihinde Gümeli Tabiat Anıtı olarak ilan edilmiştir. Yapılan bilimsel incelemeler neticesinde, tabiat anıtının yan tarafındaki sahada bulunan 2019 yılı itibariyle 4114 yaşında olan (Taxus baccata L.) Porsuk ağacı; ülkemizin en yaşlı ağacı, dünyanın en yaşlı porsuk ağacı ve dünyanın bilinen ve tespit edilen en yaşlı 5 ağacından birisi olma özelliklerini taşımaktadır.( https://www.kulturportali. gov.tr/turkiye/zonguldak/gezilecekyer/gumeli-tabiat-alani)
-Sahiller; ilin sahip olduğu yaklaşık 80 km’lik kıyı şeridi boyunca çok sayıda doğal plaj ve kumsal bulunmaktadır. (http://www.zonguldak.gov.tr/sahiller)
-Harmankaya Şelaleleri; Yaklaşık 4 km’lik bir trekking gezisi sonucu ulaşılan bir doğa harikasıdır.
-Gökgöl Mağarası; Zonguldak-Ankara karayolunun hemen Zonguldak çıkışında bulunmaktadır. Ulaşımı oldukça kolaydır. Mağaranın turizm amaçlı gezilebilmesi için yol ve aydınlatma yapılmıştır.
-Bostandüzü Orman Dinlenme Yeri; Devrek ilçesindedir. Doğa fotoğrafı çekmek için çok uygun bir yerdir.
-Cehennemağzı Mağaraları; Kdz. Ereğli ilçesinde bulunan bu mağaralar, dinsel ve mitolojik özelliklerinden dolayı talep gören önemli bir mekandır. Mağaralarda yeterli aydınlatma bulunmaktadır.
Tarihi Çekicilikleri
-Fener Mahallesi ; Zonguldak Merkezde bulunmaktadır. Yörede yaklaşık 100 yıl kadar önce yaşayan Fransızlar tarafından inşa edilmiştir. Bu kesim kentsel sit alanıdır. Fener Mahallesinde bulunan Deniz Kulübü, Tabipler Lokali, Mimar ve Mühendisler Lokali (B Tipi), Kilise Restoran ve Maden Mühendisleri Derneği Lokali akşam yemekleri için tercih edilen mekanlardır.
– Uzunmehmet Anıtı ; Zonguldak-Kozlu karayolu üzerindedir. Bu anıt yörede taşkömürünü il kez bulan “Uzunmehmet” adına yapılmıştır. Anıtın bulunduğu kesimde bir hayvanat bahçesi ve gezi-piknik alanları da bulunmaktadır.
-Tios Akropol; Tios antik kenti, Zonguldak’ın, Çaycuma ilçesi, Filyos beldesinde lokalize edilmiştir. Antik kentte ilk arkeolojik kazılar ise; 2006 yılında başlatılmıştır. Kentte görülebilen yapılar arasında Roma ve Bizans Dönemlerine tarihlendirilen sahil surları, hamam yapıları, su kemeri, tiyatro, Roma tapınağı, Bizans kilisesi, bazilika, tonozlu galeri, çeşitli mezarlar, antik liman ve mendirekleri yer almaktadır.(static.dergipark.org.tr:8080/article-download/0137/8689/6d0d/5c0ceed122500.pdf?)
Kültürel Çekicilikleri
-Kdz. Ereğli Müzesi; En az müzenin binası kadar, binada bulunan eserler de görülmeye değerdir.
-Devrek Bastonu; Devrek bastonu ile ilgili en eski yazılı belge 1892 tarihli Kastamonu Salnamesi’nde bulunmaktadır. Bu tarihi belgede Devrek ve çevresinde yapılan elişi sandık ve benzeri ürünlerin yanında kızılcık dalından yapılan ‘‘bastondan” da övgü ile bahsedilmektedir. Devrek ormanlarının vazgeçilmez ağacı olan köknar, meşe, kayın, çam ve selvi kutsal Hitit metinlerinde de yer almaktadır.
-Maden Müzesi; Merkez ilçede ilk olarak 1880’li yıllarda üretime açılan ve günümüzde Türkiye Taşkömürü Kurumu’nca eğitim ocağı olarak kullanılan alan, Madencilik Müzesi yapılmak üzere projelendirilmiş ve inşaat çalışmaları tamamlanmıştır. Maden Müzesi, 9 Aralık 2016 tarihinde hizmete açılmıştır.
-El Sanatları; Madencilik, dokumacılık ve ağaç işlemeciliği yöreye özgü iş kollarıdır.
-Zonguldak Mutfağı; Zonguldak ilinde iç ve dış göçler nedeniyle kültürel yapıda değişiklikler ve ögelerde kaybolmalar ortaya çıkmıştır. Yöre; sebze ve tahıl ağırlıklı bir yemek kültürüne sahip iken, Doğu mutfağına has olan et ağırlıklı yemek kültürü de yöre mutfağını zenginleştirmiştir.
Zonguldak Destinasyonun Güçlü ve Zayıf Yönleri, Fırsat ve Tehditler-GFZT (SWOT) Analizi
Zonguldak Belediyesi’nin 2020-2024 yıllarını kapsayan Stratejik Plan’da; bu analiz genel olarak yapılmıştır. (http://www.zonguldak.bel.tr/) Ancak, bu planın turizme uyarlanması gerekmektedir.
Güçlü Yanları
• Şehrin her anlamda turizm açısından bakir olması
• Şehre ulaşımın (kara, hava ve deniz) kolay olması
• Farklı alanlardaki (doğa, kültür ve deniz turizmi) turistik değerlerin varlığı
Zayıf Yanları
• Şehrin bir sanayi kenti olması
• Şehirde aktif 5 adet termik santralin bulunması
• Şehrin coğrafik olarak ( tepeler, dik yamaçlar vb) gelişim alanlarının çok az olması
Fırsatlar
• Turizm amaçlı alt yapı yatırımlarının hızlandırılması ile doğa ve kültür turizmine ilginin artması
• Lavuar alanının sökülmesiyle şehrimize sosyal ve kültürel merkezler ve yeşil alanların kazandırılacak olması
• Filyos vadisi projesinin hayata geçmesi ile şehrimize yansıyacak sosyal ve ekonomik faydalar ve kente ilginin artacak olması
• Avrupa Birliği ve Karadeniz’e kıyısı olan komşu ülkelerin şehirleri ile yapacağımız kardeş şehir ve Uluslararası ilişkilerin şehrimize katacağı ticari, sosyal ve kültürel faydaları
• Şehrimizde çeşitli yerlerde çıkan yer altı kaplıca sularının termal turizme katkıları
• Farklı kültürlerin birlikte hoşgörüyle yaşaması
• İklimsel ısınma sebebiyle gelecekte Karadeniz’in turizmde daha çok pay alacak olması
Tehditler
• Kültür ve tabiat varlıklarımızın yeteri kadar tanıtılmaması nedeni ile turizm açısından fayda sağlamaması
• RO-RO seferlerinin Karadeniz’e kıyısı olan komşu ülkelerin iç sıkıntılar nedeniyle aksaması, ticaretin zayıflaması
• Bölgenin ikinci derece deprem bölgesi olması
• Bölgedeki enerji santrallerinin mevcudiyetinin kente olumsuz etkisi
SONUÇ VE ÖNERİLER
Öncelikle, Zonguldak’la ilgili 2021-2025 yıllarını kapsayan bir Stratejik Turizm Planı hazırlanmalı ve turizm sektöründeki bütün paydaşlar bu plana dahil edilmelidir. Bu plan dahilinde; “Zonguldak Turizminde Misyon ve Vizyon Belirleme, Zonguldak Turizminde Stratejik Amaçlar, Zonguldak Turizminde Amaçlar ve Hedefler ve Zonguldak Turizminde Faaliyet ve Projeler” başlıklarının altı doldurulmalı ve ortak hedefler belirlenmelidir. Bu aşamada diğer önerilerimiz ise şöyledir:
-16-17 Şubat 2019 tarihlerinde Turizmci ve Seyahat Acenteleri Derneği (TURSAD) tarafından gerçekleştirilen turizm info gezisi tekrarlanmalı ve bölge, ilgili acentalarının seyahat programına sokulmalıdır. (http://www.pusulagazetesi.com.tr/zonguldak-turizm-atagina-kalkti-115981-haberler.html). Ayrıca, İstanbul orjinli seyahat acentaları tarafından düzenlenen “Batı Karadeniz” turları güzergahına Zonguldak’ta dahil edilmelidir.
– “Durum Analizi” başlığında ifade edildiği gibi bölgede konaklama işletme sayıları yeterli değildir. Yatırımcı firmalar ve zincir oteller bölgeye davet edilerek yeni yatırım yapmaları sağlanmalıdır. Bu yatırımlar, bölgenin tek istihdam kaynağı olan madencilik sektörüne de alternatif olarak yeni istihdam alanları oluşturacaktır.
– Bölgeyle ilgili yapılacak tanıtım ve pazarlama çalışmalarında sadece Zonguldak değil Amasra, Ereğli, Safranbolu, Bartın ve Ulus’ta ön plana çıkarılmalı, mümkünse bölge bir bütün paket halinde pazarlanmalıdır.
– Bölgenin özellikle Ankara’ya mesafe olarak yakın olması iç turizm faaliyetleri açısından şansını artırmaktadır. Bu nedenle, Ankara’da daha etkin bir tanıtım ve pazarlama kampanyası yapılabilir.
– Bölgede şehir turizminin ön plana çıkması için daha çok müze, sanat galerisi, tarihi bina restorasyonları gibi aktivitelerin bütüncül makro bir planlama ile ele alınması gerekmektedir.
– Bugün yerli veya yabancı turist için en önemli kavram bir an önce tatil noktasına ulaşılmasıdır. Yani, destinasyon bölgesine hızlı ulaşımın sağlanmasıdır. Bu nedenle, Çaycuma’daki havaalanı daha etkin bir şekilde kullanılmalıdır.
– Son yılların en popüler turizm çeşidi gastronomi ve yerel mutfaklardır. Bölge bu anlamda güçlü bir mutfağa sahip gözükmektedir. Dolayısıyla yerel mutfaklar özendirilmelidir.
– Zonguldak’ın tekrarlanan festival, fuar vb kültürel etkinlikleri yoktur. Bu tür etkinliklere (çilek festivali, Kara Elmas film festivali, Taş kömürü kültür etkinlikleri gibi) vakit geçirilmeden başlanılmalıdır. Çünkü bölgede yapılan her etkinlik bölgenin turist çekim gücünü artıracaktır.
Kaynakça
–https://tr.wikipedia.org/wiki/Zonguldak
–https://yigm.ktb.gov.tr/Eklenti/69320,turizmistatistikleri2019-4pdf.pdf?0
–https://zonguldak.ktb.gov.tr/TR-92809/turizm-aktiviteleri.html
–https://yigm.ktb.gov.tr/TR-201120/konaklama-istatistikleri.html
– www.zonguldak.gov.tr
-https://www.kulturportali. gov.tr/turkiye/zonguldak/gezilecekyer/gumeli-tabiat-alani
–http://www.zonguldak.gov.tr/sahiller
-static.dergipark.org.tr:8080/article-download/0137/8689/6d0d/5c0ceed122500.pdf?